Ακόμα και στις περιπτώσεις που τα ψυχωσικά συμπτώματα έχουν περιοριστεί σημαντικά, πολλοί ασθενείς αντιμετωπίζουν έντονα προβλήματα με ζητήματα που αφορούν την κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή. Η δυσκολία στην ανάπτυξη και διατήρηση σχέσεων με τον κοινωνικό περίγυρο, η έλλειψη κινήτρων, η δυσχερής επικοινωνία και η ανικανότητα για αυτοσυντήρηση είναι μόνο μερικά από αυτά.
Επιπλέον, το γεγονός ότι οι πάσχοντες από σχιζοφρένεια εκδηλώνουν την ασθένεια
κατά τη διάρκεια σημαντικών για την διαμόρφωση της επαγγελματικής ταυτότητας και πορείας χρόνων (18-35 έτη), έχει ως αποτέλεσμα να μην καταφέρνουν να ολοκληρώσουν την απαιτούμενη επαγγελματική εκπαίδευση. Συνεπώς, ένας μεγάλος αριθμός ασθενών, πέραν των συναισθηματικών και γνωστικών δυσκολιών, έχει ουσιαστικές ελλείψεις στις κοινωνικές και εργασιακές δεξιότητες του.
Οι αντιξοότητες με τις οποίες έρχονται αντιμέτωποι οι ασθενείς σε ψυχολογικό, κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο μπορούν να περιοριστούν με την εφαρμογή ψυχοκοινωνικών θεραπειών. Η ψυχοκοινωνική παρέμβαση στο σύνολο της στοχεύει στη βελτίωση της κοινωνικής λειτουργίας και δραστηριότητας του ασθενούς εντός του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται (νοσοκομείο, κοινότητα, σπίτι ή εργασιακό περιβάλλον)Με τα παραπάνω ασχολείται η κοινωτική ψυχιατρική που έχει ως βασικό στόχο την αποασυλοποίηση και την κοινωνική επανένταξη.
Ψυχοκοινωνική αποκατάσταση (Rehabilitation)
Τα προγράμματα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης περιλαμβάνουν μια πληθώρα μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων που επικεντρώνονται στην κοινωνική και επαγγελματική εκπαίδευση των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια: επαγγελματικό προσανατολισμό και εκπαίδευση, δεξιότητες διαχείρισης χρημάτων και επίλυσης προβλημάτων, χρήση μαζικών μέσων μεταφοράς, εκμάθηση ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Στα πλαίσια του αποϊδρυματισμού των χρόνιων σχιζοφρενών ασθενών χρησιμοποιούνται ειδικές δομές, όπως τα προστατευμένα εργαστήρια, τα κέντρα επαγγελματικής προεργασίας, οι συνεργατικές και οι μονάδες στέγασης (οικοτροφεία, ξενώνες και προστατευόμενα διαμερίσματα).
Οι μέθοδοι ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης είναι σημαντικές για την επιτυχία της κοινοτικό-κεντρικής θεραπείας της σχιζοφρένειας καθώς εφοδιάζει τους ασθενείς με τις απαραίτητες δεξιότητες για μια παραγωγική ζωή εκτός του ασφαλούς πλαισίου του ψυχιατρείου.
Ατομική ψυχοθεραπεία
Οι διαφόρων τύπου ψυχοθεραπείες χρησιμοποιούνται κυρίως κατά την υπολειμματική φάση και αποτελούν χρήσιμο επιβοηθητικό μέσο θεραπείας.
Οι εναισθητικού τύπου περιλαμβάνουν τακτικές καθορισμένες συναντήσεις του ασθενή με έναν ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχίατρο, ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό). Κατά τη διάρκεια αυτών των συνεδριών, η συζήτηση επικεντρώνεται στα προβλήματα του παρόντος αλλά και του παρελθόντος, στις εμπειρίες, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις σχέσεις του ασθενούς.
Βασικός στόχος των μεθόδων αυτών είναι η εγκατάσταση μιας ασφαλούς για τον άρρωστο θεραπευτικής σχέσης. Μέσα από αυτή ευοδώνεται ο έλεγχος της πραγματικότητας και η ερμηνεία των συναισθηματικών αντιδράσεων του σχιζοφρενή ασθενή.
Οι συμπεριφοριστικού τύπου ψυχοθεραπείες, έχουν θετικά αποτελέσματα στην τροποποίηση της κοινωνικής λειτουργικότητας του αρρώστου, μέσω των προγραμμάτων εκπαίδευσης για την απόκτηση κοινωνικών δεξιοτήτων και των προγραμμάτων ελέγχου των ελλειμμάτων της συμπεριφοράς (αρνητικά συμπτώματα).
Η ατομική ψυχοθεραπεία στους σχιζοφρενείς αρρώστους δεν μπορεί να αντικαταστήσει την αντιψυχωσική αγωγή και αποδεικνύεται πολύ χρήσιμη σε περιόδους που η φαρμακοθεραπεία έχει πλέον περιορίσει τα ψυχωσικά συμπτώματα (υπολειμματική φάση).
Θεραπεία οικογένειας (family education)
Η πλήρης ενημέρωση της οικογένειας του πάσχοντα από σχιζοφρένεια σχετικά με το χαρακτήρα της ασθένειας και των προβλημάτων που προκύπτουν από αυτή είναι πολύ σημαντική, ιδιαίτερα για τις περιπτώσεις εκείνες που ο ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του μετά από νοσηλεία.
Η «ψυχοεκπαίδευση» των μελών της οικογένειας περιλαμβάνει την εκμάθηση στρατηγικών αντιμετώπισης της κατάστασης και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων που απορρέουν από την ίδια την ασθένεια και τον χειρισμό του ασθενούς συγγενή τους.
Επιπλέον, είναι χρήσιμο για την οικογένεια του πάσχοντα να μάθει τους τρόπους που μειώνουν τις πιθανότητες υποτροπής του ασθενή, αλλά και να γνωρίζει τις διαθέσιμες, μετά τη νοσηλεία, υπηρεσίες στις οποίες μπορεί να απευθυνθεί και να ζητήσει υποστήριξη.
Το θεωρητικό υπόβαθρο μεταξύ των διάφορων τεχνικών οικογενειακής θεραπείας ποικίλλει, όμως στην πλειονότητά τους λειτουργούν ευεργετικά κατά τα διαστήματα μεταξύ των επεισοδίων της νόσου και κατά την υπολειμματική φάση.
