Σε γενικά πλαίσια, η κατάθλιψη - στις περισσότερες μορφές της - εκδηλώνεται με σχεδόν διπλάσια συχνότητα στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άνδρες. Συγκεκριμένα, ενώ στην περίπτωση της διπολικής κατάθλιψης τα ποσοστά μεταξύ ανδρών και γυναικών μοιράζονται, στην περίπτωση της εποχιακής κατάθλιψης η αναλογία φαίνεται να τετραπλασιάζεται.
Οι λόγοι για τους οποίους η κατάθλιψη μοιάζει να «προτιμά» τις γυναίκες δεν είναι γνωστοί και μόνο υποθέσεις έχουν γίνει σε σχέση με τα δύο Χ χρωμοσώματα των γυναικών -έναντι των Χ και Υ των ανδρών- καθώς και τις θηλυκές ορμόνες. Κάποιοι ειδικοί αποδίδουν αυτή τη διαφορά στην εμφάνιση της νόσου σε κοινωνικούς παράγοντες και στο ρόλο που αναλαμβάνει η γυναίκα στην κοινωνία (λιγότερες ευκαιρίες για επαγγελματική και κοινωνική αναγνώριση).
Προ-εμμηνορρυσιακό Δυσφορικό Σύνδρομο (Pre-Menstrual Dysforic Disorder)
Περίπου 5% των γυναικών που πάσχουν από Προ-εμμηνορρυσιακό Σύνδρομο (πονοκέφαλος, ευαισθησία στο στήθος, πρήξιμο και ελαφριά μελαγχολία πριν την έμμηνο ρύση) εκδηλώνουν επιπλέον έντονα προ-εμμηνορρυσιακά συμπτώματα, όπως ευερεθιστότητα, νευρικότητα και καταθλιπτική διάθεση. Τα συμπτώματα αυτά παρεμβαίνουν στον τρόπο ζωής και στις διαπροσωπικές σχέσεις των γυναικών και συνθέτουν την εικόνα του Προ-Εμμηνορυσιακού Δυσφορικού Συνδρόμου (PMDD).
Η ακριβής αιτία που προκαλεί το PMDD δεν είναι σαφής. Σε όλες τις γυναίκες, κατά την διάρκεια του έμμηνορρυσιακού τους κύκλου, παρατηρούνται αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών τους. Αυτές, με τη σειρά τους, προκαλούν αλλαγές στους χημικούς διαβιβαστές (νευροδιαβιβαστές) του εγκεφάλου με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η διάθεση, τα συναισθήματα, ο ύπνος, η όρεξη και οι γνωστικές λειτουργίες.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι γυναίκες που πάσχουν από DMDD έχουν απλά μεγαλύτερη «ευαισθησία» στις φυσιολογικές και αναμενόμενες ορμονικές αλλαγές.
Ενώ η μελαγχολία είναι ένα κύριο σύμπτωμα του PMDD, το σύνδρομο αυτό δεν ταυτίζεται με την κλινική κατάθλιψη. Παρόλα αυτά, η χρήση των αντικαταθλιπτικών σε χαμηλές δόσεις κατά την προ-εμμηνορυσιακή φάση (και μόνο τότε) έχει αποδειχτεί βοηθητική ως προς τη μείωση των συμπτωμάτων στο σύνολο τους.
Επιλόχειος Κατάθλιψη (Perinatal Mood Disorder)
Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, το 10-20% των γυναικών μετά τον τοκετό -αλλά και κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης- παρουσιάζει έντονα συμπτώματα κατάθλιψης. Αναφέρονται 3 τύποι κατάθλιψης που ακολουθούν την γέννηση ενός παιδιού :
Μεταγεννητική Μελαγχολία: περιλαμβάνει ήπια συμπτώματα θλίψης περίπου 3 μέρες μετά τον τοκετό και εξασθενεί μετά την 5η μέρα.
Μεταγεννητική Κατάθλιψη: συνήθως εμφανίζεται την 1η εβδομάδα μετά τον τοκετό και δύναται να διαρκέσει 2 χρόνια.
Μεταγεννητική Ψύχωση: είναι η πιο σοβαρή διαταραχή διάθεσης και μπορεί να εμφανισθεί τις 3 πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό. Για την αντιμετώπιση της απαιτείται φαρμακευτική αγωγή και παρακολούθηση.
Οι παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνιση της επιλοχείου κατάθλιψης περιλαμβάνουν :
- Ιστορικό μεταγεννητικής κατάθλιψης
- Ιστορικό ψυχικών διαταραχών στο ίδιο το άτομο ή/και την οικογένειά του
- Κατάθλιψη κατά την εγκυμοσύνη
- Χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως τελειοθηρία, άγχος και πανικός
- Στρεσογόνοι κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες
- Αποτυχίες σε πρότερες εγκυμοσύνες και τοκετούς (αποβολές, εκτρώσεις, άρρωστο μωρό)
Για την επιτυχή αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της μεταγεννητικής διαταραχής της διάθεσης απαιτείται έγκαιρη διάγνωση και επαφή με τον κατάλληλο ειδικό (ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή). Φαρμακευτική αντιμετώπιση ενδείκνυται μόνο στις σοβαρές περιπτώσεις, παρόλο που αρκετά φάρμακα είναι πλέον ασφαλή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.
Κατάθλιψη και Εμμηνόπαυση
10-15% των γυναικών βιώνουν έντονα οργανικά και ψυχικά συμπτώματα κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης. Οι εξάψεις, για παράδειγμα, αποτελούν ένα από τα σοβαρότερα συμπτώματα που επηρεάζουν την καθημερινή ζωή της γυναίκας, ενώ οι απότομες αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών ασκούν επίδραση στην ψυχολογική της κατάσταση. Τα γενικότερα συμπτώματα περιλαμβάνουν καταθλιπτική διάθεση, ευερεθιστότητα, τάση για κλάμα, άγχος και έλλειψη συγκέντρωσης.
Η ορθή διάγνωση της κατάθλιψης κατά την εμμηνόπαυση πρέπει να πληροί τα περισσότερα ακόλουθα συμπτώματα, τα οποία πρέπει να εμφανίζονται σε σχεδόν καθημερινή βάση και για τουλάχιστον 2 εβδομάδες :
- Έντονη θλίψη
- Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης
- Σημαντική αλλαγή στην όρεξη / βάρος
- Ψυχοκινητική ανησυχία/απόσυρση
- Απώλεια ενέργειας/εξάντληση
- Αισθήματα απαξίας/αδικαιολόγητες ενοχές
- Δυσκολίες στην συγκέντρωση
- Συχνές σκέψεις αυτοκτονίας/ θανάτο
Τα συμπτώματα αυτά δεν πρέπει να οφείλονται σε κάποια οργανική κατάσταση ή κάποια άλλη ψυχιατρική διαταραχή.
Η αντιμετώπιση της κατάθλιψης κατά την εμμηνόπαυση περιλαμβάνει θεραπεία με οιστρογόνα, κατάλληλη διατροφή, άσκηση και τεχνικές χαλάρωσης που μειώνουν το άγχος και τα συμπτώματα της κατάθλιψης. Οι πιο σοβαρές μορφές κατάθλιψης ανταποκρίνονται θετικά στα αντικαταθλιπτικά, και συχνά σε συνδυασμό τους με ορμονοθεραπεία και/ή ψυχοθεραπεία.
