Το τρίχωμα της κεφαλής του ανθρώπου είναι πολύ σημαντικό για την εμφάνιση. Αυτό γίνεται φανερό από την προσοχή που δίνεται στην περιποίηση του τριχωτού της κεφαλής, αλλά και από το άγχος που προκαλεί, η διαταραχή της τριχοφυΐας.
Η τρίχα αποτελείται από μία πρωτεΐνη, την κερατίνη, η οποία παράγεται από τα κύτταρα που βρίσκονται στο θύλακο της τρίχας, ο οποίος θύλακος δημιουργείται από αναδίπλωση της επιδερμίδας. Στη βάση του θυλάκου βρίσκεται ο βολβός της τρίχας, μία περιοχή πλούσια σε αγγεία.
Οι τρίχες της κεφαλής έχουν ως αποστολή διάφορες λειτουργίες:
1) Αποτελούν όργανα αφής. Ακουμπώντας το χέρι στο κεφάλι το αισθανόμαστε, κατά συνέπεια οι τρίχες επιτελούν αισθητήρια λειτουργία.
2) Επιτελούν προστατευτική λειτουργία, προσφέροντας προστασία από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, από μηχανικά αίτια (π.χ. τραυματισμούς), από χημικά αίτια.
3) Επιτελούν θερμορρυθμιστική λειτουργία: οι τρίχες της κεφαλής μάς προστατεύουν από το κρύο του χειμώνα.
4) Επιτελούν αισθητική λειτουργία, η οποία είναι πολύ σημαντική, τόσο για τον άνδρα όσο και για τη γυναίκα. Η πλούσια κόμη στην γυναίκα αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της εξωτερικής της εμφάνισης.
Στον άνθρωπο ο συνολικός αριθμός τριχών είναι γύρω στα 5.000.000. Από αυτές το 1.000.000 βρίσκεται στο κεφάλι και στο τριχωτό της κεφαλής 100.000 – 150.000.
Θα πρέπει ν’ αναφερθεί ότι ο θύλακος της τρίχας έχει κυκλική δραστηριότητα. Κάθε θύλακος έχει μία φάση ηρεμίας εναλλασσόμενη με φάση δραστηριότητας και παραγωγής τρίχας. Αυτό αρχίζει από την εμβρυϊκή ζωή και συνεχίζει σε όλη τη ζωή. Κάθε θύλακος έχει το δικό του ρυθμό και κάθε κύκλος περιλαμβάνει τρία στάδια: το αναγενές, το καταγενές και το τελογενές στάδιο. Έτσι, για παράδειγμα, στο τριχωτό της κεφαλής, ανά πάσα στιγμή το 10% των τριχών βρίσκεται στο καταγενές και το 13% στο τελογενές. Αυτό σημαίνει ότι αν υπάρχουν 100.000 τρίχες εκεί, γύρω στις 60 τρίχες την ημέρα πέφτουν, έχοντας διάρκεια ζωής περίπου 1.000 ημερών. Πρακτικά, καθημερινά χάνουμε λιγότερο από 100 τρίχες. Όταν όμως η απώλεια είναι πάνω από 100, τότε θεωρείται παθολογική.
Η απώλεια τριχών (τριχόπτωση), επηρεάζει σημαντικά την ψυχική ισορροπία του ατόμου, είτε είναι άνδρας είτε είναι γυναίκα.
Η διάχυτη αιφνίδια τριχόπτωση (telogen efflunium) εμφανίζεται κυρίως 2 – 4 μήνες από ένα συμβάν ιατρικής φύσης. Οι τρίχες πέφτουν ξαφνικά, πολλές μαζί, σαν τούφες. Το φαινόμενο είναι πιο συχνό στη γυναίκα. Η πιο συχνή αιτία της διάχυτης τριχόπτωσης είναι η έλλειψη σιδήρου. Χορηγώντας σκευάσματα σιδήρου, παρατηρείται μείωση της διάχυτης τριχόπτωσης, μόνο όμως όταν η φερριτίνη στο αίμα φθάσει στο επίπεδο των 50 – 70 ng/ml (δηλαδή όταν οι αποθήκες του σιδήρου αρχίζουν να αποκαθίστανται).
Άλλες αιτίες είναι μια χειρουργική επέμβαση, μετά από δηλητηρίαση, χρόνιες ασθένειες, HIV – λοίμωξη, σύφιλη, καθώς και μετά από κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Οι ασθενείς με συστηματικό ερυθηματώδη ή άλλες κολλαγενοπάθειες, υποφέρουν συχνά από διάχυτη αλωπεκία.
Συχνή αιτία στις γυναίκες είναι η εγκυμοσύνη και ο τοκετός. Ενώ στην εγκυμοσύνη τα μαλλιά είναι σε πολύ καλή κατάσταση, μετά τον τοκετό αρχίζει τριχόπτωση, η οποία διαρκεί περίπου έξι μήνες και στη συνέχεια αποκαθίσταται.
Η κακή διατροφή, η έλλειψη ψευδαργύρου, χαλκού, φωσφόρου, η ελλιπής πρόσληψη αμινοξέων όπως κυστίνη, μεθειονίνη, η δίαιτα χαμηλή σε πρωτεΐνες, η υπερβιταμίνωση Α, προκαλούν διάχυτη τριχόπτωση. Εδώ πρέπει να προσθέσουμε και την ακατάλληλη παρεντερική διατροφή (οι χορτοφάγοι εμφανίζουν συχνά τριχόπτωση).
Επίσης άλλες αιτίες είναι οι αιμορραγίες, ο υποθυρεοειδισμός ή ο υπερθυρεοειδισμός, καθώς και τα φάρμακα. Όσον αφορά τα τελευταία, ως αιτίας της διάχυτης τριχόπτωσης αναφέρονται η διακοπή των αντισυλληπτικών, τα αντιεπιληπτικά, τα συμπληρώματα βιταμινών, ρετινοειδή, η αλλοπουρινόλη, το λίθιο, τα αντιπηκτικά σε μικρές δόσεις, τα κυτταροστατικά σε χαμηλές δόσεις, τα υπολιπιδαιμικά, η ιντερφερόνη, οι αμφεταμίνες, τα ψυχοτρόπα φάρμακα.
Η οξεία διάχυτη τριχόπτωση (ariagen effluvium), η οποία εμφανίζεται 1 – 3 εβδομάδες μετά από ένα συμβάν, μπορεί να προκληθεί από πολλά αίτια: Είναι συχνή μετά από ακτινοθεραπεία για καρκίνο, μετά από υψηλό πυρετό (σε ποσοστό 15%), σε ασθενείς με σύφιλη, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο ή και άλλες νόσους του κολλαγόνου. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί αυτός ο τύπος τριχόπτωσης από φάρμακα, όπως είναι τα αντιπηκτικά σε υψηλές δόσεις και τα χημειοθεραπευτικά για καρκίνο.
Η διάχυτη αλωπεκία (τριχόπτωση), η οποία συμβαίνει βαθμιαία και αθόρυβα, οφείλεται κυρίως στην ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία, αλλά και σε κάποιες άλλες νόσους όπως σύνδρομο δυσαπορρόφησης, ανεπάρκεια ψευδαργύρου, ανεπάρκεια σιδήρου, στον υποθυρεοειδισμό, στον υπερθυρεοειδισμό, σε υπολειτουργία της υπόφυσης, σε υποπαραθυρεοειδισμό.
Η ανδρογενετικού τύπου αλωπεκία χαρακτηρίζεται από αλωπεκία τριχών ποικίλου βαθμού σε διάφορες περιοχές της κεφαλής. Ξεκινά από την εφηβεία, και προχωρά στην διάρκεια της ζωής. Το 80% των ανδρών παρουσιάζει στα 70 χρόνια ανδρογενετική αλωπεκία. Οι γυναίκες έχουν πιο χαμηλό ποσοστό, γιατί προστατεύονται από τις ορμόνες τους, τα οιστρογόνα. Μετά την εμμηνόπαυση, το ποσοστό αυξάνει. Φυσικά, υπάρχει και η κληρονομική προδιάθεση.
Θα πρέπει να αναφερθεί ότι παράγοντες όπως το κλίμα, οι εποχές, το φύλο, ακόμα και το χτένισμα ή το ξύρισμα, καθώς και τα προϊόντα περιποίησης των μαλλιών επιδρούν στον κύκλο της τρίχας.
Με την αύξηση της ηλικίας, όπως αναφέρθηκε πριν, παρατηρείται τριχόπτωση.
Ακόμα, την άνοιξη ή το φθινόπωρο παρατηρείται έντονη απώλεια τριχών, είναι όμως φυσιολογικό φαινόμενο.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι διάφορες θεραπείες που προτείνουν οι ειδικοί γιατροί ενισχύουν τις τρίχες, δεν είναι όμως δυνατόν, πολλές φορές, να σταματήσουν το φαινόμενο αυτό. Συνήθως είναι σημαντική και η ψυχολογική υποστήριξη των ασθενών για να επιτύχουμε καλύτερα αποτελέσματα.
