Η λειτουργία της αναπνοής, δηλαδή η ανταλλαγή των αερίων O2 (οξυγόνου) και CO2 (διοξειδίου του άνθρακα) μεταξύ του περιβάλλοντος και των κυττάρων των ιστών διακρίνεται σε έξω και έσω αναπνοή.
Ο ορισμός της αναπνευστικής ανεπάρκειας αναφέρεται στην έξω αναπνοή και αφορά την ανταλλαγή αερίων μεταξύ περιβάλλοντος και του αίματος.
Ως αναπνευστική ανεπάρκεια ορίζεται η αδυναμία του αναπνευστικού συστήματος να εκπληρώσει την λειτουργία ανταλλαγής των αερίων O2 και CO2 κατά την ηρεμία και κατά την άσκηση.
Χαρακτηρίζεται από την πτώση της PaO2 (της πίεσης του οξυγόνου) κάτω από 60 mmHg και συνοδεύεται με ή χωρίς άνοδο της PaCO2 (της πίεσης του διοξειδίου του άνθρακα) πάνω από 45 mmHg.
Συμπτώματα
Όταν έχουμε μόνο πτώση της PaO2 μιλάμε για αναπνευστική ανεπάρκεια τύπου Ι, και όταν έχουμε και άνοδο της PaCO2 τότε μιλάμε για αναπνευστική ανεπάρκεια τύπου ΙΙ.
Ο ρυθμός εγκατάστασης της αναπνευστικής ανεπάρκειας έχει μεγάλη σημασία για τα συμπτώματα που παρουσιάζει ο ασθενής.
Απότομη εμφάνιση της διαταραχής των αερίων χαρακτηρίζεται ως «οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια», ενώ όταν η διαταραχή των αερίων συμβαίνει σε χρόνιες διαταραχές της αναπνευστικής λειτουργίας μιλάμε για «χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια».
Τα περισσότερα συμπτώματα τόσο της υποξαιμίας (πτώση της PaO2) όσο και της υπερκαπνίας (άνοδος της PaCO2) προέρχονται κυρίως από τις επιδράσεις της υποξαιμίας και της υπερκαπνίας στο ΚΝΣ (κεντρικό νευρικό σύστημα).
Η δύσπνοια είναι το συχνότερο σύμπτωμα. Ο ασθενής εμφανίζει μικρές και συχνές αναπνοές ή βαθιές και αραιές αναπνοές.
Επίσης υπάρχουν οιδήματα, ταχυκαρδία, αυξημένη εφίδρωση (ιδρώτας), πονοκέφαλος, κεντρική κυάνωση (μαβιά χροιά του βλεννογόνου του στόματος).
Άλλα συμπτώματα είναι η δυσαρθρία, ασυνεργία κινήσεων, αυξημένη ευερεθιστότητα, αλλαγή του χαρακτήρα ή της συμπεριφοράς του ασθενή.
Μεταβολή του επιπέδου συνειδήσεως έως κώμα συμβαίνει σε περιπτώσεις οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας τύπου ΙΙ.
Αιτιολογία
Τα αίτια και οι καταστάσεις που προκαλούν αναπνευστική ανεπάρκεια είναι:
1) Νοσήματα των πνευμόνων και των αεροφόρων οδών:
- Ατελεκτασία
- Βρογχικό άσθμα
- Βρογχεκτασίες
- Χρόνια βρογχίτιδα
- Εμφύσημα
- Ινοκυστική νόσος
- Διάμεση ίνωση
- Πνευμονία
- Πνευμοθώρακας
- Πνευμονικό οίδημα
- Πνευμονική εμβολή
- Απόφραξη των ανωτέρω αεροφόρων οδών
2) Νοσήματα που αφορούν το αναπνευστικό κέντρο (εγκέφαλος):
- Κεντρογενής ή πρωτοπαθής κυψελιδικός υποαερισμός (σύνδρομο παχυσαρκίας).
- Υποαερισμός λόγω μεταβολικής αλκάλωσης
- Δηλητηρίαση μετά από λήξη ναρκωτικών και ηρεμιστικών
- Οργανική βλάβη του αναπνευστικού κέντρου
- Μετεγχειρητική καταστολή της αναπνοής λόγω αναισθησίας
3) Νοσήματα και καταστάσεις που ελαττώνουν τη δράση των στοιχείων που κινούν τον θώρακα (μύες, οστά, νεύρα, υπεζωκότας):
- Αλλαντίαση
- Φάρμακα που μοιάζουν με το κουράριο
- Σύνδρομο Guillain Bavve
- Σκλήρυνση κατά πλάκας
- Μυϊκή δυστροφία
- Βαριά μυασθένεια
- Αντιβιοτικά που προκαλούν αποκλεισμό των νευρομυϊκών συνάψεων
- Βλάβη του νωτιαίου μυελού
- Τέτανος
- Μεγάλη παχυσαρκία
- Κυφοσκολιώση
- Υγρή πλευρίτιδα και παχυσαρκία
- Τραυματισμός
Διάγνωση
1) Ανάλυση αερίων αίματος: μείωση της PaO2 κάτω των 60 mmHg, αύξηση της PaCO2 άνω των 45mmHg.
2) Ακτινογραφία θώρακος: παρέχει πληροφόρηση για την κατάσταση των πνευμόνων και της καρδιάς αλλά και επιβεβαιώνει την παρουσία παθήσεων όπως πνευμονία, ατελεκτασία κ.λπ..
3) ΗΚΓ (ηλεκτροκαρδιογράφημα): υπερτροφία δεξιάς κοιλίας και κόλπου σε χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια.
4) Γενική αίματος: Αυξημένος αιματοκρίτης, πολυερυθραιμία σε χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια.
Θεραπεία
Σε πτώση PaO2 όπως και σε χρόνια άνοδο PaCO2 χορηγείται οξυγόνο με ρινοκαθετήρα ή μάσκα.
Σε περιπτώσεις όμως που ο ασθενής παρουσιάζει οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια αυξημένη PaCO2 και βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση υποβάλλεται σε διασωλήνωση και σε μηχανική υποστήριξη.
Ειπλοκές
Η υποξαιμία και η υπερκαπνία επιδρούν σε διάφορα όργανα, έτσι έχουμε:
1) Από την καρδιά: αρρυθμίες, πνευμονική καρδία, ινώδη εκφύλιση του μυοκαρδίου, πνευμονική υπέρταση.
2) Από το ΚΝΣ: πονοκεφάλους, διαταραχή της όρασης, δυσαρθρία, ασυνεργία κινήσεων, κώμα, θάνατο.
3) Από το ήπαρ: οίδημα του ήπατος και νέκρωση.
Άλλες επιπλοκές είναι η πολυκυτταραιμία και έντονα οιδήματα.
