Η ενδοεγκεφαλική αιμορραγία οφείλεται στη ρήξη του τοιχώματος κάποιας εγκεφαλικής αρτηρίας κατά κανόνα επί εδάφους χρόνιας αρτηριακής υπέρτασης και συχνά στα πλαίσια υπερτασικής κρίσης και στη συλλογή αίματος εντός του εγκεφαλικού ιστού με αποτέλεσμα το σχηματισμό ενδοεγκεφαλικού αιματώματος.
Αυτό έχει ως συνέπεια την καταστροφή και νέκρωση των εγκεφαλικών κυττάρων στην περιοχή της αιμορραγίας, το σχηματισμό περιεστιακού οιδήματος και την αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης που συχνά οδηγεί σε μη αναστρέψιμες βλάβες και πιθανόν στο θάνατο του ασθενούς.
Συμπτώματα
Χαρακτηριστικό της ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας είναι η αιφνίδια εγκατάσταση σοβαρής νευρολογικής βλάβης, η οποία αρχικά μένει σταθερή, σίγουρα δεν υποχωρεί και στη συνέχεια ενδεχομένως και λόγω ανάπτυξης εγκεφαλικού οιδήματος επιδεινώνεται περαιτέρω. Όταν μιλάμε για σοβαρή νευρολογική βλάβη εννοούμε σοβαρό κινητικό και αισθητικό έλλειμμα, π.χ. βαριά ημιπάρεση ή και ημιπληγία με ταυτόχρονη υπαισθησία ή αναισθησία στο μισό του σώματος. Εφόσον έχει προσβληθεί το αριστερό ημισφαίριο κατά κανόνα έχουμε και διαταραχές του λόγου, δηλαδή αφασικά φαινόμενα. Στις περιπτώσεις εκτεταμένης ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας πέρα από τα παραπάνω συμπτώματα παρατηρούμε και διαταραχές του επιπέδου συνείδησης που κυμαίνονται από τον απλό λήθαργο και φτάνουν στο βαθύ κώμα. Στις περιπτώσεις αυτές η εγκεφαλική βλάβη είναι σαφώς μεγαλύτερη και η πρόγνωση του ασθενούς απογοητευτική. Υπάρχουν βέβαια και οι περιπτώσεις μικρών σε έκταση αιμορραγιών οι οποίες δεν εντοπίζονται σε ζωτικά εγκεφαλικά κέντρα με αποτέλεσμα να μη δίνουν βαριά κλινική εικόνα και να παρουσιάζουν εντυπωσιακή βελτίωση μετά την φυσιολογική απορρόφηση του αιματώματος.
Αιτιολογία
Η βασικότερη αιτία ενδοεγκεφαλικού αιματώματος η αρτηριακή υπέρταση. Οι ασθενείς με ιστορικό χρόνιας και ανεπαρκώς ρυθμισμένης υπέρτασης παρουσιάζουν αλλοιώσεις του τοιχώματος των μικρών ενδοεγκεφαλικών αρτηριών. Σχηματίζονται μικροανευρύσματα των οποίων το τοίχωμα δεν είναι ανθεκτικό με αποτέλεσμα συνήθως στα πλαίσια ενός υπερτασικού επεισοδίου να σπάνε προκαλώντας ενδοεγκεφαλική αιμορραγία, η οποία κατά κανόνα εντοπίζεται στα βασικά γάγγλια. Σπανιότερα η ενδοεγκεφαλική αιμορραγία οφείλεται σε ρήξη μεγαλύτερη αρτηρίας του εγκεφαλικού ημισφαιρίου στα πλαίσια αμυλοειδικής αγγειοπάθειας. Στις περιπτώσεις αυτές το αιμάτωμα εντοπίζεται συνήθως περιφερικότερα και είναι πιο εκτεταμένο.
Διάγνωση
Εξέταση επιλογής για την ασφαλή διαπίστωση της ύπαρξης ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας είναι η αξονική τομογραφία εγκεφάλου (CT), η οποία επιτρέπει την απεικόνιση του αιματώματος αμέσως μετά το σχηματισμό του. Αντιθέτως στην υπεροξεία φάση της αιμορραγίας ενδεχομένως μερικές ακολουθίες της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) να μην είναι σε θέση να απεικονίσουν τη συλλογή αίματος.
Αντιμετώπιση
Η θεραπεία της ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας είναι συνήθως συντηρητική, μια και στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν είναι δυνατή η χειρουργική παρέμβαση για την απομάκρυνση του αιματώματος χωρίς καταστροφή υγιούς εγκεφαλικού ιστού. Έτσι κατά κανόνα περιορίζεται η θεραπεία στην υποστήριξη των ζωτικών λειτουργιών του ασθενούς, τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και διαφόρων μεταβολικών παραγόντων.
Σε περιπτώσεις βαριάς αιμορραγίας ενδεχομένως να χρειαστεί η διασωλήνωση και η βαθιά καταστολή του ασθενούς για διάστημα αρκετών ημερών σε μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ). Βασικό στοιχείο της συντηρητικής θεραπείας και καθοριστικός παράγοντας για την έκβαση του ασθενούς είναι η έγκαιρη και επιτυχής αντιμετώπιση του εγκεφαλικού οιδήματος που συνήθως κάνει την εμφάνιση του μετά το δεύτερο 24ωρο. Συνήθως χορηγείται κορτιζόνη ή μαννιτόλη.
Σε πολύ βαριές καταστάσεις και σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια ενδεχομένως να προβεί σε ανακουφιστική νευροχειρουργική επέμβαση ή πιο συχνά σε τοποθέτηση παροχέτευσης (shunt).
Λίγες είναι οι περιπτώσεις που η εντόπιση του ενδοεγκεφαλικού αιματώματος επιτρέπει την άμεση νευροχειρουργική επέμβαση και αφαίρεση του αιματώματος.
Σε κάθε περίπτωση ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας και ιδίως εκτεταμένης κρίνεται σκόπιμη η άμεση εκτίμηση του ασθενούς από νευροχειρουργό, ο οποίος και είναι ο πλέον αρμόδιος να εκτιμήσει εάν υπάρχει ένδειξη ή δυνατότητα νευροχειρουργικής παρέμβασης.
Επιπλοκές
Κυριότερη και σχεδόν αναμενόμενη επιπλοκή μιας ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας είναι η ανάπτυξη εγκεφαλικού οιδήματος, του οποίου η έκταση και η βαρύτητα σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται κι από το μέγεθος και την εντόπιση του αιματώματος. Απαραίτητη λοιπόν είναι η στενή παρακολούθηση του ασθενούς. Σε περίπτωση μεταβολής της κλινικής του εικόνας που θα συμβαδίζει με αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης, θα πρέπει να γίνει επανάληψη της αξονικής τομογραφίας προκειμένου να διαπιστωθεί επέκταση του αιματώματος ή σχηματισμός γενικευμένου οιδήματος με σημεία εγκεφαλικού εγκολεασμού και φυσικά να αρχίσει άμεσα η αναγκαία αποιδηματική αγωγή προκειμένου να σωθεί – εάν αυτό είναι βεβαίως εφικτό – η ζωή του ασθενούς.
Γενικά θα πρέπει να γίνει κατανοητό και στους συγγενείς του ασθενούς ότι σε κάθε περίπτωση ενδοεγκεφαλικής αιμορραγίας υφίσταται άμεσος κίνδυνος για τη ζωή του ασθενούς και ότι πολλές φορές και παρά τις όποιες ιατρικές παρεμβάσεις η πορεία του ασθενούς είναι δραματική και μη αναστρέψιμη.
