Είναι η κατάσταση εκείνη η οποία χαρακτηρίζεται από αύξηση του συνολικού όγκου του εγκεφάλου και του εγκεφαλονωτιαίου υγρού εντός της κρανιακής κοιλότητας της οποίας το μέγεθος είναι δεδομένο και μη μεταβαλλόμενο. Αυτό έχει ως φυσιολογική συνέπεια την αύξηση της πίεσης εντός της κρανιακής κοιλότητας και την ταυτόχρονη διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας με στένωση του επιπέδου συνείδησης.
Συμπτώματα
Πέραν των συμπτωμάτων που προκαλεί η πρωτοπαθής εγκεφαλική βλάβη, η αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης και ο σχηματισμός εγκεφαλικού οιδήματος εκδηλώνονται αρχικά με την εμφάνιση πονοκεφάλου, ναυτίας και εμετών και στη συνέχεια με την επιδείνωση του επιπέδου συνείδησης και την επιδείνωση της βαρύτητας των κλινικών συμπτωμάτων. Έτσι οι ασθενείς πέφτουν αρχικά σε λήθαργο και στη συνέχεια πέφτουν σε κώμα. Η ασυμμετρία που παρατηρείται στις κόρες των ματιών και η καθυστερημένη αντίδραση της κόρης του ματιού στο φως είναι άλλα τυπικά ευρήματα.
Αιτιολογία
Η αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης και ο σχηματισμός εγκεφαλικού οιδήματος οφείλεται συνήθως σε κάποια χωροκατακτητική εξεργασία, η οποία προοδευτικά διογκώνεται. Ως τέτοιες εξεργασίες θεωρούνται οι πρωτοπαθείς και μεταστατικοί όγκοι του εγκεφάλου, οι όγκοι της μήνιγγας, τα διάφορα ενδοκρανιακά αιματώματα (ενδοεγκεφαλικό, επισκληρίδιο, υποσκληρίδιο, υπαραχνοειδές) και τα αποστήματα. Αντίστοιχες συνέπειες μπορεί να έχει μια εκτεταμένη ισχαιμική βλάβη του εγκεφάλου ή της παρεγκεφαλίδας μετά από βαρύ ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τέλος μια φλεγμονή της μήνιγγας και του εγκεφάλου (μηνιγγοεγκεφαλίτιδα) μπορεί επίσης να προκαλέσει οίδημα και αύξηση της πίεσης.
Διάγνωση
Η διάγνωση τίθεται συνήθως εν γνώσει της πρωτοπαθούς βλάβης (χωροκατακτητική εξεργασία, έμφρακτο, φλεγμονή) με βάση την επιδείνωση της κλινικής εικόνας και ιδίως του επιπέδου συνείδησης. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται από τα χαρακτηριστικά ευρήματα που παρατηρούνται τόσο στην αξονική, όσο και τη μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου.
Αντιμετώπιση
Στις περιπτώσεις χωροκατακτητικής βλάβης ενδείκνυται η χορήγηση κορτιζόνης. Αντιθέτως σε περιπτώσεις οιδήματος λόγω εκτεταμένης ισχαιμικής βλάβης χορηγείται μαννιτόλη. Σε πολλές περιπτώσεις κρίνεται αναγκαία η νάρκωση και καταστολή με ταυτόχρονη ισχυρή μυοχάλαση. Σε ακραίες περιπτώσεις, όπου η φαρμακευτική αγωγή δεν αρκεί για την αντιμετώπιση του αναπτυσσόμενου εγκεφαλικού οιδήματος, θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο τοποθέτησης βαλβίδας αποσυμπίεσης ή διενέργειας αποσυμπιεστικής κρανιοτομής από έμπειρο νευροχειρουργό.
Πρόληψη - Συμβουλές
Καθοριστικής σημασίας για την επιβίωση και την αποκατάσταση του ασθενούς είναι η έγκαιρη διαπίστωση του σχηματισμού εγκεφαλικού οιδήματος και η αποτελεσματική του αντιμετώπιση. Σε πολλές περιπτώσεις είναι αναγκαία η παραμονή του ασθενούς σε μονάδα εντατικής θεραπείας και η υποστήριξη των ζωτικών τους λειτουργιών για αρκετές ημέρες.
