Πρόκειται για ενδοεγκεφαλική περιγεγραμμένη πυώδη συλλογή, η οποία ξεκινά αρχικά ως εστιακά εντοπισμένη εγκεφαλίτιδα και εξελίσσεται με το σχηματισμό ενός ινώδους περιβλήματος που περιχαρακώνει το πύον.
Συμπτώματα
Τα κλινικά συμπτώματα και εκδηλώσεις ενός εγκεφαλικού αποστήματος είναι ταυτόσημα με εκείνα μιας υποξέως αναπτυσσόμενης εγκεφαλικής χωροκατακτητικής εξεργασίας. Το απόστημα συμπεριφέρεται δηλαδή όπως και οι διάφοροι εγκεφαλικοί όγκοι ή τα ενδοεγκεφαλικά αιματώματα. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την εντόπιση του αποστήματος και μπορεί να είναι ερεθιστικού τύπου (επιληπτικές κρίσεις) ή και εκπτωτικού τύπου (διαταραχές κινητικότητας, αισθητικότητας κ.λπ.). Από ένα μέγεθος και πέρα σχηματίζεται περιεστιακό οίδημα και αναπτύσσονται σημεία ενδοκράνιας υπέρτασης. Τα τυπικά συμπτώματα που παρατηρούνται στα πλαίσια μιας μηνιγγίτιδας (πυρετός, κεφαλαλγία, αυχενική δυσκαμψία) δεν είναι απαραίτητο να εμφανιστούν.
Αιτιολογία
Για το σχηματισμό εγκεφαλικού αποστήματος είναι απαραίτητη η μετανάστευση λοιμογόνων παραγόντων στον εγκέφαλο. Αυτό μπορεί να συμβεί μετά από ανοικτό εγκεφαλικό τραύμα με κάταγμα του κρανίου ή μετά από νευροχειρουργική επέμβαση. Μπορεί όμως να προκύψει και από την επέκταση γειτονικής φλεγμονής (πυώδης ωτίτιδα, οδοντικό απόστημα, παραρρινοκολπίτιδα, μαστοειδίτιδα).
Τέλος εγκεφαλικό απόστημα μπορεί να σχηματιστεί και από αιματογενή διασπορά από σηπτική εστία, η οποία συνήθως εντοπίζεται στους πνεύμονες ή την καρδιά (βακτηριδιακή ενδοκαρδίτιδα).
Διάγνωση
Η διάγνωση του εγκεφαλικού αποστήματος είναι απεικονιστική. Στηρίζεται στα ευρήματα της αξονικής (CT) και της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) εγκεφάλου. Το απόστημα απεικονίζεται ως υπόπυκνη εστία που περιβάλλεται από χαρακτηριστικό δακτύλιο, ο οποίος προσλαμβάνει έντονα σκιαγραφικό.
Ο καθορισμός του μικροβίου που προκάλεσε το απόστημα γίνεται μετά από στερεοτακτική αναρρόφηση με βελόνα και σχετική μικροβιολογική καλλιέργεια.
Λόγω της συνήθως αυξημένης ενδοκράνιας πίεσης και του κινδύνου εκδήλωσης εγκεφαλικού εγκολεασμού, καλό είναι να αποφεύγεται η οσφυονωτιαία παρακέντηση (ΟΝΠ).
Αντιμετώπιση
Απαραίτητη είναι η χορήγηση των κατάλληλων αντιμικροβιακών αντιβιοτικών ουσιών σε υψηλές δόσεις και για μακρύ χρονικό διάστημα. Σε πολλές περιπτώσεις η συντηρητική φαρμακευτική αγωγή δεν αρκεί, οπότε κρίνεται αναγκαία η νευροχειρουργική αντιμετώπιση με στερεοτακτική αναρρόφηση ή χειρουργική εξαίρεση του αποστήματος. Εφόσον η αιτία που οδήγησε στο σχηματισμό του αποστήματος είναι μια γειτονική φλεγμονή (παραρρινοκολπίτιδα, μαστοειδίτιδα), θα πρέπει κι αυτή να αντιμετωπισθεί άμεσα χειρουργικά, μια και αποτελεί διαρκή πηγή κινδύνου λοίμωξης του κεντρικού νευρικού συστήματος και σχηματισμού νέων αποστημάτων. Τέλος να αναφέρουμε τη συχνή ανάγκη χορήγησης αντιεπιληπτικών φαρμάκων σε ασθενείς που παρουσιάζουν επιληπτικές κρίσεις, καθώς και το ενδεχόμενο αποιδηματικής αγωγής σε περίπτωση σχηματισμού εκτεταμένου περιεστιακού οιδήματος.
Πρόγνωση
Με την εξέλιξη τόσο των διαγνωστικών, όσο και των θεραπευτικών μεθόδων, έχει περιοριστεί πλέον σημαντικά η θνητότητα των ασθενών με εγκεφαλικό απόστημα, η οποία δεν ξεπερνά το 10%. Αντίθετα η νοσηρότητα, δηλαδή οι μόνιμες υπολειμματικές βλάβες είναι σοβαρές και αρκετά συχνές. Έτσι το 70% των ασθενών παρουσιάζουν δευτερογενή επιληψία.
