Η αγγειακή άνοια, ή αλλιώς πολυεμφρακτική εγκεφαλοπάθεια (άνοια), ή νόσος Binswanger, αποτελεί μορφή άνοιας η οποία οφείλεται σε διαταραχές της αιμάτωσης του εγκεφάλου. Οι ασθενείς παρουσιάζουν σαφή έκπτωση ανωτέρων πνευματικών λειτουργιών, όπως του προσανατολισμού και της αντίληψης, της μνήμης και της σκέψης.
Οι αγγειακές άνοιες υπολογίζεται ότι αποτελούν το 20% περίπου του συνόλου των ανοιών. Παρατηρούνται σε ασθενείς με καρδιακή ή γενικευμένη αγγειακή νόσο (αρτηριοσκλήρυνση).
Συμπτωματα
Η αγγειακή άνοια εξελίσσεται αρχικά βραδέως. Οι ασθενείς και παρά τις πολλαπλές αγγειακές εγκεφαλικές βλάβες δεν παρουσιάζουν στα αρχικά στάδια σημαντικά συμπτώματα πέραν των ήπιων διαταραχών της μνήμης. Τις περισσότερες όμως φορές μετά από ένα σχετικά ήπιο εγκεφαλικό επεισόδιο ο ασθενής παρουσιάζει ραγδαία επιδείνωση και βαριά έκπτωση των ανώτερων εγκεφαλικών λειτουργιών, διαταραχές προσωπικότητας και ανικανότητα εκτέλεσης απλών καθημερινών ενεργειών. Στο στάδιο αυτό πλέον λίγα πράγματα μπορεί να γίνουν προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση.
Καθίσταται λοιπόν σαφές ότι και στην περίπτωση της αγγειακής άνοιας η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία.
Αιτιολογία
Η αγγειακή άνοια οφείλεται σε πολλαπλά εγκεφαλικά έμφρακτα, δηλαδή σε πολυάριθμες ισχαιμικού τύπου εγκεφαλικές βλάβες, οι οποίες με τη σειρά τους οφείλονται στη στένωση ή ακόμη και την απόφραξη αρτηριών που τροφοδοτούν τον εγκέφαλο με οξυγονωμένο αίμα. Έτσι ομάδες εγκεφαλικών κυττάρων δεν τροφοδοτούνται επαρκώς με οξυγόνο. Αποτέλεσμα είναι η κακή λειτουργία και τελικά ο θάνατος των κυττάρων αυτών. Οι παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση αγγειακής άνοιας είναι οι ίδιοι με τους κινδύνους εμφάνισης ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων. Η ανεπαρκώς ρυθμισμένη αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερλιπιδαιμία και η υπερχοληστεριναιμία, το κάπνισμα και οι καρδιακές παθήσεις (και ιδίως οι αρρυθμίες) είναι οι σπουδαιότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την εμφάνιση αγγειακού τύπου άνοιας.
Διάγνωση
Η υπόνοια άνοιας στηρίζεται στην κλινική εικόνα, δηλαδή την προοδευτική έκπτωση ανωτέρων εγκεφαλικών λειτουργιών και επιβεβαιώνεται με τη βοήθεια ειδικών νευροψυχολογικών δοκιμασιών. Η υποψία αγγειακής αιτιολογίας για μια ανοϊκή συνδρομή στηρίζεται στο σχετικό ατομικό ιστορικό και το χαρακτηριστικό προφίλ παραγόντων κινδύνου. Ο εργαστηριακός έλεγχος συνήθως αναδεικνύει κακά ρυθμισμένο σάκχαρο, ψηλές τιμές χοληστερίνης και τριγλυκεριδίων. Απαραίτητος είναι και ο υπερηχογραφικός έλεγχος των καρωτίδων (triplex) που πολύ συχνά αναδεικνύει στενώσεις και αθηρωματικές πλάκες. Τέλος η διάγνωση της αγγειακού τύπου άνοιας επιβεβαιώνεται μετά τον σχετικό νευροακτινολογικό έλεγχο με αξονική (CT) και μαγνητική τομογραφία (MRI) εγκεφάλου, ο οποίος απεικονίζει εκτεταμένες ισχαιμικού τύπου αλλοιώσεις και ατροφία του εγκεφαλικού παρεγχύματος.
Αντιμετώπιση
Θεραπευτικά για τις ήδη υπάρχουσες ισχαιμικές εγκεφαλικές βλάβες δεν μπορεί ουσιαστικά να γίνει τίποτε, μια κι αυτές είναι από τη φύση τους μη αναστρέψιμες. Σκόπιμη είναι σε αυτές τις περιπτώσεις η προφυλακτική χορήγηση αντιαιμοπεταλιακών ουσιών για την αποφυγή περαιτέρω ισχαιμικών εγκεφαλικών βλαβών. Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη της αγγειακής άνοιας πρόσφατα διαπιστώθηκε, και σε αντίθεση με ό,τι πιστευόταν, πως η χορήγηση συγκεκριμένων ουσιών (αναστολείς ακετυλχοληνεστεράσης, εκχυλίσματα Gingko) μπορεί να επιφέρει κάποια βελτίωση ή έστω να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου.
Πρόληψη - Συμβουλές
Καθοριστικής σημασίας για την αποφυγή εμφάνισης αγγειακού τύπου άνοιας σε ασθενείς με αρτηριοσκλήρυνση και λοιπούς αγγειακούς παράγοντες κινδύνου είναι η ορθή και έγκαιρη πρόληψη.
Η ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης και του σακχάρου, της υπερλιπιδαιμίας και υπερχοληστεριναιμίας, η διακοπή του καπνίσματος, η σωματική άσκηση, η χορήγηση αντιαιμοπεταλιακών αποτελούν σημαντικά βήματα που προλαμβάνουν την εξέλιξη των εγκεφαλικών αγγειακών βλαβών και την εμφάνιση ανοϊκής συνδρομής.
