Γαστρίτιδα

Με τον όρο γαστρίτιδα εννοούμε τη φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου, δηλαδή του επιφανειακού τοιχώματος που καλύπτει εσωτερικά το στόμαχο. Πρόκειται για μία μεγάλη και ανομοιογενή ομάδα φλεγμονών του γαστρικού βλεννογόνου, με διαφορετική κλινική εμφάνιση και σημασία.

Διαχωρίζεται σε οξεία και χρόνια γαστρίτιδα.

Συμπτώματα

Η οξεία γαστρίτιδα δεν είναι τόσο συχνή και σχετίζεται περισσότερο με εξασθενημένους, εγκαυματίες, χειρουργημένους και ευρισκόμενους στην εντατική θεραπεία ασθενείς. Πρόκειται για οξεία αιμορραγική γαστρίτιδα που εκδηλώνεται με αιμορραγία ανωτέρου πεπτικού, δηλαδή αιματέμεση ή μέλαινες - μαύρες κενώσεις, ωχρότητα, αδυναμία, ταχυκαρδία, πτώση της πίεσης και επιδείνωση της γενικής κατάστασης. Όταν προκαλείται από ορισμένα φάρμακα (αντιφλεγμονώδη), ή αλκοόλ μπορεί να έχει πιο ήπια εμφάνιση. Τέλος, οξεία γαστρίτιδα μπορεί να προκαλέσει η κατάποση καυστικών ουσιών, η ουραιμία και η πρώτη επαφή του οργανισμού με το ελικοβακτηρίδιο του στομάχου (ή του πυλωρού). Στην περίπτωση αυτή εκδηλώνεται με αιφνίδιο πόνο στο άνω μέρος της κοιλίας (επιγαστραλγία), ναυτία και εμέτους ή και πυρετό.

Η χρόνια γαστρίτιδα αφορά πληθώρα αιτίων και καταστάσεων που πολλές φορές κυριαρχούν επί των συμπτωμάτων ή δεν δίνουν συμπτώματα από την άνω κοιλία. Έτσι μπορεί να είναι σιωπηλή, χωρίς συμπτώματα, ή να προκαλεί ήπια επιγαστραλγία, δυσπεψία, εύκολο φούσκωμα, πρόωρο κορεσμό μετά από λήψη μικρής ποσότητας τροφής και ρεψίματα. Σε βαρύτερες μορφές και σε ειδικές γαστρίτιδες υπάρχει έντονο άλγος, κυρίως μετά το φαγητό, ναυτία, έμετοι, διάρροια, απώλεια βάρους, αιμορραγία ανωτέρου πεπτικού και οιδήματα κάτω άκρων. Σε περίπτωση λοιμώδους γαστρίτιδας προστίθεται πυρετός. Μία μορφή ατροφικής γαστρίτιδας συνδέεται με αναιμία.

Αιτιολογία

Η οξεία γαστρίτιδα δεν είναι συχνή. Προκαλείται από ορισμένα φάρμακα (συχνότερα από αντιφλεγμονώδη), το αλκοόλ, ιογενείς λοιμώξεις, κατάποση καυστικής ουσίας, ουραιμία και κατά την πρώτη επαφή του οργανισμού με το ελικοβακτηρίδιο του στομάχου.

Αντίθετα, η χρόνια γαστρίτιδα που οφείλεται στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι πολύ συχνή στο γενικό πληθυσμό. Στη μεγαλύτερη ομάδα από αυτούς που έχουν το βακτηρίδιο προκαλείται απλή χρόνια γαστρίτιδα, ενώ κάποιοι θα εμφανίσουν διαβρώσεις και έλκος και κάποιοι άλλοι ατροφία. Η αλκαλική γαστρίτιδα προκαλείται από τη χολή που παλινδρομεί σε έναν χειρουργημένο στόμαχο. Η χρόνια γαστρίτιδα μπορεί να είναι ατροφική-αυτοάνοση, υπερτροφική, σχετιζόμενη με φάρμακα και τοξικούς ή περιβαλλοντικούς-διαιτητικούς παράγοντες, το κάπνισμα και το αλκοόλ. Επίσης περιγράφεται η διαβρωτική γαστρίτιδα, η λοιμώδης, η ηωσινοφιλική, η κοκκιωματώδης σε διάφορα συστηματικά νοσήματα καθώς και η γαστρίτιδα λόγω προσβολής από νόσο του Crohn.

Μετάδοση

Η γαστρίτιδα από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού και γενικότερα η λοίμωξη από αυτό το μικρόβιο μπορεί να είναι μεταδοτική ιδιαίτερα ανάμεσα στα άτομα της ίδιας οικογένειας. Φαίνεται ότι γίνεται μέσω της κοπρανοστοματικής οδού, δηλαδή από τα εμέσματα, τη μόλυνση του αέρα, του νερού και των αντικειμένων από τα μολυσμένα άτομα που έχουν εμέτους ή διάρροιες, την κοινή χρήση οδοντόβουρτσας και ανάμεσα στο προσωπικό μίας ενδοσκοπικής μονάδας. Οι λοιμώδεις γαστρίτιδες προσβάλλουν τους εξασθενημένους οργανισμούς και δεν είναι μεταδοτικές για τον κοινό πληθυσμό.

Διάγνωση

Η διάγνωση στηρίζεται στην ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού και τη λήψη βιοψιών. Ο παθολογοανατόμος πρέπει ανάλογα με τις κλινικές ενδείξεις και τα ευρήματα στο μικροσκόπιο να προχωρήσει σε ειδικές χρώσεις του ιστού για να φθάσει πολλές φορές στην ακριβή διάγνωση.

Όπου τα ευρήματα παραπέμπουν σε μία συστηματική πάθηση, ο έλεγχος πρέπει να συμπληρώνονται από εξετάσεις αίματος, ορολογικές, ορμονολογικές και απεικονιστικές εξετάσεις.

Πολλές φορές η διάγνωση τίθεται τυχαία κατά τη γαστροσκόπηση για άλλη αιτία. Σε μερικές μορφές γαστρίτιδας η ένδειξη για ενδοσκόπηση μπορεί να τεθεί από ακτινογραφίες στομάχου.

Θεραπεία

Η θεραπεία της γαστρίτιδας από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού βασίζεται στη χορήγηση συνδυασμού από τρία φάρμακα για 7-10 ημέρες (δύο αντιβιοτικά και ένα αντιεκκριτικό φάρμακο).

Σε διαβρωτική γαστρίτιδα είτε από φάρμακα, είτε από άλλα νοσήματα και καταστάσεις χορηγείται αντιεκκριτικό φάρμακο, ενώ αντικαθίσταται το υπεύθυνο σκεύασμα.

Σε γαστρίτιδες που σχετίζονται με χρόνια φλεγμονώδη και κοκκιωματώδη νοσήματα χορηγείται κορτιζόνη ή και ειδική για κάθε πάθηση αγωγή.

Σε μερικές βαριές περιπτώσεις μπορεί να χρειασθεί επέμβαση μερικής γαστρεκτομής. Υποκατάσταση της βιταμίνης Β12 που δεν μπορεί να απορροφηθεί σε περιπτώσεις ατροφικής γαστρίτιδας γίνεται με χορήγηση της βιταμίνης ενδομυϊκά ανά μήνα.

Πρόληψη

Αν και η λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού δεν μπορεί να προβλεφθεί, είναι σημαντικό να αποφεύγονται άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες γαστρίτιδας όπως το αλκοόλ, το κάπνισμα, η λήψη αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και ασπιρίνης, η διατροφή που είναι φτωχή σε αντιοξειδωτικά όπως τα φρούτα και τα λαχανικά και πλούσια σε καπνιστά, κρέατα, καυτερά και πικάντικα φαγητά.

Μετά από μία ηλικία (περίπου 45 έτη) το άτομο που εκδηλώνει συμπτώματα γαστρίτιδας, όπως αυτά που περιγράφησαν πρέπει να υποβάλλεται σε περαιτέρω έλεγχο.

Επιπλοκές

Ορισμένες μορφές χρόνιας γαστρίτιδας, όπως η ατροφική γαστρίτιδα και η νόσος του Menetrier αναφέρεται ότι αυξάνουν την πιθανότητα καρκίνου του στομάχου.

Άλλες επιπλοκές είναι το έλκος, η αιμορραγία ανωτέρου πεπτικού, η αναιμία, η απώλεια λευκώματος και η ανάπτυξη λεμφώματος στομάχου τύπου MALT.

Ομάδες Υψηλού Κινδύνου

Ασθενείς με συστηματικά νοσήματα, ανοσολογική ανεπάρκεια, αλκοολισμό, λήψη ασπιρίνης και αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, όσοι έχουν λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο, αιμοκαθαιρόμενοι νεφροπαθείς και ασθενείς με ιστορικό μερικής γαστρεκτομής είναι πιο πιθανό παρουσιάζουν ενδοσκοπικά και παθολογοανατομικά ευρήματα γαστρίτιδας με ή χωρίς συμπτώματα.