Τα πιο συχνά ενοχλήματα από την κοιλιά στις δυτικές κοινωνίες φαίνεται ότι αφορούν σε μία ανομοιογενή νοσολογική οντότητα του παχέος εντέρου που δεν συνοδεύεται από παθολογικά ευρήματα, είναι χρόνια ή υποτροπιάζει, αφορά σε όλες τις ηλικίες και πιο συχνά σε νέους ανθρώπους και απασχολεί τις υπηρεσίες υγείας σε μεγάλο βαθμό.

Πρόκειται για μία λειτουργική πάθηση κατά την οποία το έντερο εκδηλώνει σπασμό σε κάποια τμήματά του χωρίς να έχει βρεθεί μέχρι στιγμής ανατομικό, ιστολογικό ή βιοχημικό υπόστρωμα βλάβης. Ο όρος σύνδρομο δηλώνει την ομάδα των συμπτωμάτων που έχουν μια κοινή αφετηρία, τον εντερικό σπασμό, αν και η αιτιολόγησή τους δεν είναι γνωστή. Ο όρος κολίτιδα είναι λανθασμένος γιατί δηλώνει φλεγμονή, η οποία δεν υφίσταται στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (οι βιοψίες είναι φυσιολογικές).

Συμπτώματα

Βασικό σύμπτωμα είναι ο κοιλιακός πόνος. Είναι απαραίτητο σύμπτωμα για τον ορισμό του ευερέθιστου εντέρου και η διάρκειά του ισούται τουλάχιστον με ένα συνεχόμενο τρίμηνο ή, αθροιστικά, με ένα έτος. Ο ασθενής μπορεί να περιγράφει το σύμπτωμα ως βαθύ, απροσδιόριστο, σταθερό, ή σαν κολικό, σαν σφίξιμο, σαν μαχαίρι ή σαν τέντωμα σε διάφορα σημεία της κοιλιάς, περισσότερο στην αριστερή πλευρά. Το σύμπτωμα επιτείνεται με το φαγητό (ειδικά με όσπρια, σαλάτες και άλλες ίνες) και ανακουφίζεται με την αφόδευση. Μπορεί να συνυπάρχει με πόνο περί τον πρωκτό. Δεν ξυπνά τον άρρωστο τη νύχτα. Άλλοτε ο ασθενής περιγράφει ακαθόριστη ενόχληση και όχι πόνο διάρκειας, άνω του τριμήνου αθροιστικά.

Παράλληλα με τον πόνο, έχουν αναφερθεί σε ποικίλα ποσοστά και άλλα συμπτώματα, από τα οποία το πιο χαρακτηριστικό είναι η διαταραχή των συνηθειών του εντέρου. Αυτή εκδηλώνεται συχνότερα με εναλλαγή περιόδων δυσκοιλιότητας με μικρότερα διαστήματα διάρροιας. Σπανιότερη είναι η εκδήλωσή της μόνο με δυσκοιλιότητα ή μόνο με διάρροια. Στη φάση της δυσκοιλιότητας ο ασθενής έχει δύο ή λιγότερες κενώσεις ανά εβδομάδα με σκληρά, σκυμβαλοειδή (σαν της κατσίκας) ή στενά σαν μολύβι κόπρανα, δυσκολία αφόδευσης, αίσθημα ατελούς ή και επώδυνης αφόδευσης. Στη φάση της διάρροιας, αναφέρονται πάνω από τρεις χαλαρές, ασχημάτιστες σαν πελτές κενώσεις, κολικοειδή άλγη στην κοιλιά προ της κένωσης, αίσθημα επείγουσας ανάγκης αφόδευσης και τάση ή σφίξιμο στην περιοχή του πρωκτού (τεινεσμός). Μερικές κενώσεις μπορεί να είναι εκρήξεις υδαρών κοπράνων και αερίων.

Άλλα συμπτώματα είναι: η διάταση της κοιλιάς (φούσκωμα), αίσθημα ότι η κοιλιά θα σπάσει από αέρα, αυξημένη αποβολή αερίων, δυσπεψία, κάψιμο στην άνω κοιλιά, ναυτία, εμετοί και συχνά ρεψίματα. Η μύξα (βλέννα) την οποία παρατηρούν μερικοί ασθενείς στα κόπρανα μπορεί να είναι καθαρή ή άσπρη και δεν έχει κλινική σημασία. Η συσχέτιση των συμπτωμάτων με κάποιο πιεστικό γεγονός είναι πολλές φορές χαρακτηριστική.

Αιτιολογία

Η ακριβής αιτιολογία δεν είναι γνωστή. Δεν παρατηρείται οργανική βλάβη. Πρόκειται για λειτουργική διαταραχή, όπου τμήματα του εντέρου παρουσιάζουν σπασμό, ενώ ο ασθενής πιθανώς παρουσιάζει αυξημένη ευαισθησία (σπλαχνική ευαισθησία) στη διάταση του εντέρου (στο τέντωμα από αέρα, για παράδειγμα). Σε μερικούς ασθενείς αναφέρεται πολύ παλαιότερα στη ζωή τους ιστορικό κακοποίησης ή έντονου άγχους.

Διάγνωση

Η διάγνωση τίθεται από το ιστορικό, την αρνητική κλινική εξέταση, τα αρνητικά αποτελέσματα από τις διάφορες εξετάσεις αίματος και ούρων, ή από ακτινογραφίες κοιλιάς, από υπερηχογράφημα, ενδοσκόπηση και βιοψίες του παχέος εντέρου, την επίταση των συμπτωμάτων με το στρες.

Δεν παρατηρούνται ανησυχητικά συμπτώματα οργανικής πάθησης και η πορεία των ενοχλημάτων είναι κυκλική και καλοήθης. Πρόκειται για διάγνωση εξ αποκλεισμού άλλων οργανικών νόσων της κοιλιάς και του θώρακα.

Θεραπεία

Ο ασθενής πρέπει αρχικά να καθησυχάζεται ότι δεν πάσχει από οργανικό ή σοβαρό νόσημα και να του εξηγείται ο μηχανισμός πρόκλησης του πόνου και των άλλων συμπτωμάτων. Μερικές φορές αυτό σε συνδυασμό με την τροποποίηση των συνηθειών της ζωής (αθλητική δραστηριότητα, άδεια από την εργασία, εναλλακτική απασχόληση, χόμπι) είναι αρκετό για την ανακούφιση. Η αποφυγή φαγητών με ίνες (ειδικώς όσπρια, σαλάτες και άλλα χορταρικά), καφέ (αυξάνει το άγχος και προκαλεί διάρροια) μερικές φορές μπορεί να βοηθήσει και στη φάση της κρίσης.

Χορηγούνται αντισπασμωδικά φάρμακα του εντέρου χωρίς να μπορεί να προβλεφθεί πότε και σε ποιο βαθμό θα βοηθήσουν τον άρρωστο. Ήπια καθαρτικά επίσης είναι καλό να δοκιμάζονται όταν επικρατεί η δυσκοιλιότητα. Μικρές δόσεις αντικαταθλιπτικών έχουν επίσης δοκιμαστεί με επιτυχία.

Ψυχολογική υποστήριξη συστήνεται όταν αναγνωρίζεται ειδικό υπόβαθρο ψυχικής διαταραχής ή σε ανθεκτικές περιπτώσεις. Δοκιμάζονται νέα φάρμακα, όπως ανταγωνιστές των υποδοχέων σεροτονίνης, τα αποτελέσματα όμως δεν είναι έως τώρα επαρκή για την εφαρμογή αυτών των φαρμάκων σε ευρεία βάση.

Πρόληψη - Συμβουλές

Η ισορροπημένη, χωρίς άγχος, ζωή και η κανονική, ομαλή από άποψη ωραρίου διατροφή, καθώς και η φυσική δραστηριότητα πιθανώς βοηθούν στην ομαλή λειτουργία του εντέρου.

Επιπλοκές

Γενικά η πάθηση είναι καλοηθέστατη, αν και χρόνια, με εξάρσεις και υφέσεις που ταλαιπωρούν τον άρρωστο και μειώνουν την ποιότητα της ζωής του. Δεν υπάρχουν άμεσες επιπλοκές, εκτός από την κατάχρηση των υπηρεσιών υγείας που μερικές φορές αναγκάζουν τον άρρωστο να υποβληθεί σε επεμβατικές διαγνωστικές πράξεις οι οποίες έχουν κινδύνους και επιπλοκές. Η επίμονη και σοβαρή δυσκοιλιότητα και οι επιπλοκές της είναι μία σημαντική παράμετρος της πάθησης που θα πρέπει να αντιμετωπίζεται πιο δυναμικά.

Ομάδες Υψηλού Κινδύνου

Άτομα με έντονο άγχος, ή τα οποία έχουν ζήσει πιεστικά γεγονότα και επεισόδια κακοποίησης στο παρελθόν είναι πιθανότερο να εμφανίσουν αυτό το σύνδρομο. Πιο συχνά προσβάλλεται ο γυναικείος πληθυσμός.